Κατά την αρχαιότητα η Σάμος ήταν μεγάλη ναυτική δύναμη και αποτελούσε σημαντικό εμπορικό κέντρο στο Αιγαίο, ενώ ήταν γνωστή για το κρασί και τα κεραμικά της.

Η ακμή της Σάμου συνδέεται με τον τύραννο Πολυκράτη. Ο Πολυκράτης αφού κατέλαβε δια της βίας την εξουσία περί το 550 π.Χ. οργάνωσε ισχυρό ναυτικό με το οποίο η Σάμος κυριάρχησε στις γύρω περιοχές. Αιχμή αυτού του ναυτικού αποτέλεσε η περίφημη «Σάμαινα», υπερσύγχρονο για την εποχή πλοίο με 50 κουπιά. Κατά τη διάρκεια της τυραννίας του κατασκευάζονται τα σημαντικότερα έργα στο νησί. Το Ευπαλίνειο Όρυγμα, ο λιμένας στην αρχαία πόλη της Σάμου, τα αμυντικά τείχη της πόλης, τα αποκαλούμενα και «Πολυκράτεια Τείχη». Παράλληλα ολοκληρώνεται και ο Ναός της Ήρας, που στην εποχή του, παίρνει την τελική και μεγαλόπρεπη μορφή του.

Με τον βίαιο θάνατο του Πολυκράτη (μετά από προδοσία) από τον Πέρση σατράπη Ορσίτη αρχίζει μια μακρά περίοδος παρακμής για τη Σάμο υπό των έλεγχο των Περσών, των Αθηναίων και αργότερα των Ρωμαίων.

Από την άλωση της Πόλης (1453) και μετά οι κάτοικοι της Σάμου εγκαταλείπουν μαζικά το νησί με κατεύθυνση τη Χίο. Το νησί παραμένει σχεδόν έρημο μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 16ου αιώνα όταν σιγά σιγά οι Σάμιοι επαναπατρίζονται μετά την παροχή ευρύτατων “προνομίων” που παραχωρήθηκαν την οθωμανική ηγεσία στους χριστιανούς που θα εγκατασταθούν στο νησί.
Η περίοδος 1805-1812 είναι ιστορία αιματηρών κοινωνικών συγκρούσεων μεταξύ των “Καρμανιόλων” που διέπονται από τις αρχές της Γαλλικής επανάστασης και των αντιπάλων τους “Καλικαντζάρων”.

Με την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 η Σάμος άμεσα επαναστατεί στο πλευρό της μητέρας Ελλάδας. Με αρχηγό τον Λυκούργο Λογοθέτη εκδιώκουν τις τουρκικές φρουρές και συνεχίζουν τον αγώνα για την ελευθερία.

Όταν με το πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830) η Σάμος έμεινε εκτός των ορίων του νέου Ελληνικού Κράτους, σχηματίσθηκε ανεξάρτητη “Σαμιακή Πολιτεία”. Όμως η Τουρκία αντιδρά και λίγο αργότερα επιβάλλει βίαια το Ηγεμονικό Καθεστώς, με έλληνα ηγεμόνα διορισμένο από την Υψηλή Πύλη με υποχρέωση φόρου υποτέλειας στην Τουρκία. Οι κάτοικοι αντιδρούν και το έτος 1849 επαναστάτησαν κατά της Ηγεμονικής Διοίκησης, απομάκρυναν τον διορισμένο ηγεμόνα και απαίτησαν την ελευθερία τους.

Από τότε ισχυρή τουρκική δύναμη παραμένει στο νησί, δύναμη που απομακρύνεται με την απόβαση ελληνικών στρατευμάτων κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.
Έτσι, το 1912, η Σάμος κήρυξε την ένωση της με την Ελλάδα.