Η περιοχή της Ηλείας κατοικείται από την προϊστορική εποχή, όμως η μεγάλη ακμή της θα ξεκινήσει από τον 9ο αιώνα π.Χ. από τον ιερό χώρο της Ολυμπίας. Η απόφαση που ελήφθη το 776 π.Χ. για να τελούνται εδώ ανά τετραετία οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα μετατρέψει την Ολυμπία σε επίκεντρο της προσοχής για τον τότε γνωστό κόσμο. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν ο σημαντικότερος θεσμός (αθλητικός και όχι μόνο) της αρχαιότητας, απέκτησαν πανελλήνιο χαρακτήρα και κατά την τέλεσή τους σταματούσαν όλες οι εχθροπραξίες ανά τον κόσμο. Η τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων θα συνεχιστεί και μετά την κατάληψη της Ηλείας από τους Ρωμαίους, όμως η οριστική «ταφόπλακα» στους αγώνες θα μπει από τους Βυζαντινούς και τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο το 395 μ.Χ., σηματοδοτώντας έτσι ένα τέλος εποχής και τη σταδιακή παρακμή της Ολυμπίας και ολόκληρης της Ηλείας.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 οι Φράγκοι θα καταλάβουν την περιοχή της Ηλείας και ο ηγεμόνας τους Γοδεφρείδος Β’ Βιλλεαρδουίνος θα χτίσει το εντυπωσιακό Κάστρο Χλεμούτσι.

Οι Φράγκοι θα διατηρήσουν την Ηλεία μέχρι τον 15ο αιώνα, όταν και θα τους διαδεχθούν οι Τούρκοι. Αυτοί θα παραμείνουν (με μικρά διαλείμματα ενετικής κατοχής) μέχρι το 1821 και το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης. Η Ηλεία θα απελευθερωθεί οριστικά το 1828 και από την πρώτη στιγμή θα αποτελέσει τμήμα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.