Στην Πάρο, στην Παροικιά, βρίσκεται η Παναγία η Εκατονταπυλιανή.

Η Παναγία η Εκατονταπυλιανή είναι χωρίς αμφιβολία το γνωστότερο και σημαντικότερο αξιοθέατο του νησιού. Σύμφωνα με την παράδοση το αρχικό κτίσμα του ναού ήταν έργο των ισαπόστολων Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιουστινιανού, ο ναός ανακατασκευάστηκε παίρνοντας τη σημερινή εντυπωσιακή του μορφή και οδήγησε αρκετούς στο να της αποδώσουν το προσωνύμιο «Αγία Σοφία του Αιγαίου». Σε αυτό συνεισέφερε και το γεγονός ότι ο υπεύθυνος για την ανακατασκευή της θεωρούταν μαθητευόμενος του αρχιτέκτονα της Αγίας Σοφίας.

Το όνομά της σημαίνει η εκκλησία με τις εκατό πύλες. Μάλιστα η λαϊκή παράδοση αναφέρει ότι οι 99 είναι ανοικτές και η εκατοστή σφραγισμένη μέχρι να απελευθερωθεί η Αγία Σοφία. Η εκκλησία αποκαλείται επίσης και Καταπολιανή, όνομα το οποίο προκύπτει από το «κατά την πόλιν», δηλαδή εκκλησία δίπλα στην πόλη. Και οι δύο ονομασίες είναι έγκυρες, ενώ η διαμάχη για το ποια είναι η παλαιότερη συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Η Παναγία η Εκατονταπυλιανή δεν είναι απλά μια εκκλησία, αλλά ουσιαστικά ένα ολόκληρο κτιριακό συγκρότημα που περιλαμβάνει τον κυρίως ναό της Παναγίας με 3 παρεκκλήσια, τους ναούς του Αγίου Νικολάου και της Αγίας Θεοδοσίας, το παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου, το Βαπτιστήριο, κελία και άλλους χώρους. Η Παναγία η Εκατονταπυλιανή πιθανότατα θεμελιώθηκε πάνω σε ερείπια αρχαίου κτιρίου, όπως αποκαλύπτουν τα αρχαιολογικά ευρήματα.

Θα μπορούσαν να γραφτούν εδώ πολλά για την Παναγία Εκατονταπυλιανή, όμως κανένα κείμενο δεν είναι ισχυρότερο από την εμπειρία του να την αντικρίσετε από κοντά.

Τον Δεκαπενταύγουστο, η Παναγία η Εκατονταπυλιανή αποτελεί το επίκεντρο των λαμπρών εορταστικών εκδηλώσεων τις οποίες αξίζει να παρακολουθήσετε. Πάντως όποια στιγμή και αν βρεθείτε στην Πάρο επιβάλλεται να επισκεφθείτε την Παναγία Εκατονταπυλιανή.